۵ روش پیشگیری از زخم بستر برای سالمندان
زخم بستر یکی از جدیترین مشکلات مراقبتی در سالمندان و بیماران کمتحرک است؛ مشکلی که اگر در مراحل اولیه کنترل نشود، میتواند به جراحتهای عمیق، عفونتهای شدید، بستری طولانیمدت و حتی خطر جانی منجر شود. بسیاری از خانوادهها تصور میکنند زخم بستر تنها در اثر سهلانگاری ایجاد میشود، اما واقعیت این است که تحرک کم، فشار مداوم روی پوست، ضعف سیستم ایمنی و خشکی پوست میتواند حتی در بهترین شرایط مراقبتی هم باعث ایجاد زخم شود.
با رعایت اصول درست، میتوان تا ۹۰٪ از زخم بستر پیشگیری کرد. در این مقاله، یک راهنمای کامل از جدیدترین روشها و توصیههای متخصصان زخم در ایران را مرور میکنیم تا شما بتوانید بهترین مراقبت را برای فرد سالمند یا بیمار عزیزتان فراهم کنید.
چه کسانی بیشتر در معرض زخم بستر هستند؟
افراد با محدودیت حرکتی
افرادی که توان حرکت مستقل ندارند یا به دلیل بیماری، شکستگی، بیحرکتی طولانی در تخت بستری هستند، بیشترین خطر را دارند.بیماران بستری
در بیمارستانها، به علت ضعف، بیحرکتی و عدم امکان تغذیه مناسب و یا مراقبت کامل، احتمال بروز زخم بستر بیشتر است.
سالمندان
پوست سالمندان نازکتر و کمکلاژنتر است. همچنین کاهش حجم عضلانی و چربی زیرپوستی سبب میشود که لایه حمایتی بین استخوان و سطح کم باشد؛ لذا فشار خیلی سریعتر به بافت آسیب میزند.مبتلایان به بیماریهای مزمن
بیمارات دیابتی، کسانی که بیماری عروقی، نارسایی قلبی، کمخونی مزمن، سوءتغذیه و اختلالات سیستم ایمنی دارند در ترمیم بافت و جریان خون مشکل دارند که ریسک زخم بستر را افزایش میدهد.کسانی که کنترل دفع ندارند
بیمارانی که در کنترل ادرار یا مدفوع مشکل دارند (مانند بیاختیاری ادراری یا مدفوع) به علت تماس پوست با رطوبت و آنزیمهای دفعی بیشتر مستعدند.افراد با کاهش وزن سریع یا تحلیل بافت
کاهش توده عضلانی و چربی زیرپوستی سبب میشود که پوست چسبندگی کمتری داشته باشد و فشار سریعتر به عمق برسد.افراد با ضعف تغذیهای
پروتئین کم، کمبود ویتامینها (بخصوص ویتامین سی و روی) و کمبود کالری باعث میشود که ترمیم بافت ضعیف شود و زخمها دیرتر بهبود یابند یا مستعد پیشرفت باشند.افراد درگیر فشار مداوم بر یک ناحیه
کسانی که مدام بر روی صندلی چرخدار نشستهاند یا بیمارانی که در شرایطی فشار خارجی، مانند بستن بریس قرار دارند.
بهترین روشهای قطعی پیشگیری از زخم بستر
پیشگیری از زخم بستر یکی از مهمترین اقداماتی است که برای بیماران بیتحرک، سالمندان،افراد ویلچری و کسانی که مدت طولانی روی تخت هستند، باید با دقت انجام شود. زخم بستر زمانی ایجاد میشود که فشار مداوم روی یک ناحیه از بدن، جریان خون را مختل کرده و به مرور باعث تخریب پوست و بافتهای زیرین میشود. خوشبختانه با رعایت چند روش کاملاً علمی و ثابتشده میتوان از بروز این زخمها ۱۰۰٪ جلوگیری کرد. در ادامه بهترین و قطعیترین روشهای پیشگیری از زخم بستر را مرحلهبهمرحله توضیح میدهیم تا خانوادهها و مراقبان بتوانند خطر این زخم را به صفر برسانند
تغییر وضعیت منظم بیمار
بیمار روی تخت هر ۲ ساعت و بیمار روی ویلچر هر ۳۰ دقیقه نیاز به جابهجایی دارد؛ همچنین از خواباندن بیمار روی استخوانهای بیرونزده مثل آرنج و لگن اجتناب کنید. توجه کنید اگر بیمار بیش از ۴ ساعت بیحرکت مانده، ریسک زخم به شدت بالا میرود.
استفاده از تشک مواج استاندارد
تشکهای مواج که باعث یکنواخت پخش کردن فشار میشوند و تشکهای تقسیم فشار که رطوبت را کنترل کرده و فشار را کاهش میدهند. در صورت لزوم میتوانید از محافظهای زانو/پاشنه استفاده کنید
مراقبت دقیق از پوست
خشک کردن بدن بعد از شستشو و جلوگیری از عرقسوز شدن و خیس ماندن پوست؛ همچنین استفاده از پوشکهای باکیفیت برای کنترل بیاختیاری بیمار الزامی است.
تغذیه مناسب برای تقویت پوست و ایمنی
کمبود پروتئین و ویتامینها روند آسیبدیدگی پوست را ۳ برابر افزایش میدهد. مصرف مواد غذایی حاوی پروتئین، ویتامین سی، ویتامین آ، زینک و نوشیدن حداقل ۶ لیوان آب در روز روند آسیب دیدگی را کند میکند.
تحرک کنترلشده
حتی چند حرکت ساده روزانه همچو بالا آوردن دستها، خم و راست کردن پاها، انقباض و انبساط عضلات، نشاندن بیمار روی تخت با کمک یا حتی ماساژ ملایم گردش خون را چند برابر میکند.
چه زمانی باید بیمار را به متخصص زخم ارجاع دهیم؟
بروز علائم عفونت زخم
قرمزی شدید یا گرم شدن اطراف زخم، ترشح بدبو، افزایش درد، تب، لرز یا بیحالی بیمار نشان میدهد که زخم در حال پیشرفت است و بدون درمان تخصصی، میتواند به استخوان یا جریان خون برسد.
وجود بیماریهای زمینهای پرخطر
افرادی که سابقه دیابت، بیماری قلبی، نارسایی کلیه، سرطان، ضعف سیستم ایمنی یا سن بالا دارند، باید بسیار زودتر از سایرین ارجاع شوند. این بیماران ریسک بالاتری برای عفونت، گسترش زخم و دیرترمیمی دارند و نیاز به مراقبت تخصصی دارند.
مشاهده بافت نکروتیک
هر نوع بافت مرده، سیاه، قهوهای یا زرد چسبنده روی زخم نشاندهنده لزوم دبریدمان تخصصی است. باقی ماندن این بافتها مانع ترمیم میشود و احتمال عفونت را بالا میبرد.
وجود فشار مداوم روی ناحیه زخم
اگر توانایی تغییر پوزیشن بیمار محدود است، تشک مناسب در اختیار ندارد یا در محیط امکان کاهش فشار وجود ندارد، باید بیمار به پزشک ارجاع داده شود. کنترل فشار مهمترین اصل جلوگیری از بدتر شدن زخم است.
بزرگتر شدن یا عمیقتر شدن زخم
هرگونه افزایش در قطر، عمق، بوی غیرطبیعی یا تغییر رنگ زخم، نشانه پیشرفت آسیب است و نیاز به بررسی فوری دارد.
درد شدید و غیرقابل تحمل بیمار
درد زیاد معمولاً علامت التهاب یا عفونت است و نباید نادیده گرفته شود. در چنین شرایطی مراجعه به پزشک ضروری است.
قرارگیری زخم در نواحی پرخطر
زخمهای ناحیه خاجی، پاشنه پا، کنار لگن یا لاله گوش باید سریعتر ارزیابی شوند، زیرا احتمال گسترش آنها به استخوان بسیار بیشتر است.
نیاز به انتخاب پانسمان تخصصی و ارزیابی تغذیهای
پزشک یا پرستار زخم تعیین میکند که بیمار به چه نوع پانسمان پیشرفته، مکملهای تغذیهای و روشهای کمکی درمان نیاز دارد تا زخم سریعتر و بدون عارضه بهبود یابد.
درمان زخم بستر در کلینیک صمدیان
درمان زخم بستر بهصورت تخصصی و با بهرهگیری از جدیدترین روشهای علمی و تجهیزات پیشرفته انجام میشود. در این مرکز ابتدا وضعیت زخم و سلامت عمومی بیمار بهطور دقیق ارزیابی شده و سپس برنامه درمانی اختصاصی شامل پاکسازی بافت مرده، کنترل عفونت، استفاده از پانسمانهای نوین (نانو، هیدروکلوئید، فوم و ضدباکتری)، لیزر تراپی، اوزونتراپی و سایر روشهای ترمیمی اجرا میشود.
همچنین در کلینیک، مشاوره تغذیه و آموزش اطرافیان بیماربرای پیشگیری از بازگشت زخم ارائه میگردد. تیم درمانی متشکل از متخصصین آموزشدیده با هدف بهبود سریعتر، کاهش درد و جلوگیری از عوارض بعدی فعالیت میکنند تا بیماران در کوتاهترین زمان ممکن به زندگی عادی بازگردند.
جمعبندی
زخم بستر یکی از چالشهای مهم مراقبت از سالمندان و بیماران کمتحرک است، اما خوشبختانه با رعایت چند اصل ساده همچو تغییر وضعیت، مراقبت از پوست، تغذیه مناسب و کنترل رطوبت میتوان تا حد زیادی از بروز آن جلوگیری کرد. اگر بیمار شما دچارعلائم اولیه شده است، مراجعه سریع به کلینیک تخصصی زخم صمدیان بهترین کار برای جلوگیری از پیشرفت زخم است.
