SARS-CoV-2 ساخته دست انسان نیست

یک مطالعه جدید به ما می گوید که بیماری همه گیر کرونا ویروس که امروزه سرتاسر جهان درگیر آن است توسط یک ویروس طبیعی ایجاد شده و نه توسط یک ویروس ساخته دست بشر. از همان روزهای اول همه گیری ویروس فرضیه های زیادی درباره ی منشا آن مطرح شده است ؛ از ساخته دست بشر به عنوان نوعی سلاح بیولوژیک تا فرار ویروس از آزمایشگاه و سوپ خفاش و …
با ما در مجله اینترنتی زندگی سالم همراه باشید تا نتایج تحقیقات جدید گروهی از دانشمندان درباره ی منشا این ویروس یعنی SARS-CoV-2 را بررسی کنیم.

آرایش ژنتیکی کرونا ویروس به ما نشان می دهد که SARS-CoV-2 یک ویروس از دسته ویروس های شناخته شده نیست و همانطور که انتظار می رود , اگر ساخته دست انسان بود بالطبع یک ویروس شناخته شده تر میبود.
در تاریخ ۱۷ مارس , کریستین اندرسون و همکاران او گزارش دادند که این ویروس دارای ویژگی های غیر طبیعی است که اخیرا در نوعی پستاندار دارای پوشش فلس مانند به نام پنگولین که نوعی مورچه خوار است دیده شده اند و این شاهدی است برای این ادعا که منشا این ویروس از طبیعت بوده و ساخته دست انسان نیست.
وقتیکه اندرسون , محقق بیماری های عفونی در انستیتوی تحقیقاتی اسکریپت در کالیفرنیا , اولین بار در مورد کروناویروس شیوع یافته در چین شنید تعجب کرد که این ویروس از کجا آمده است؟ در ابتدا , محققان تصور می کردند که این ویروس توسط عفونت های مکرر از حیوانات موجود در بازار غذاهای دریایی در چین به انسان منتقل شده است و پس از آن از شخصی به شخص دیگر منتقل شده است.
تحقیقات محققان دیگر نیز نشان داده بود که این ویروس تنها برای یکبار از یک حیوان به یک انسان منتقل شده بود و پس از آن , از اواسط نوامبر شروع به انتقال از آن فرد به افراد دیگر کرده است.
اما اندکی پس از آنکه آرایش ژنتیکی ویروس در اوایل ژانویه شناسایی شد, شایعاتی در اینباره که این ویروس در آزمایشگاه بصورت مهندسی شده ساخته شده است و یا اینکه عمداً یا تصادفا آزاد شده است شروع به پخش شدن در سرتاسر جهان کرد.

رابرت گری , ویروس شناس دانشگاه تولان در ایالت نیواورلئان می گوید که:” یک اتفاق ناخوشایند باعث همه ی این نظریه پردازی ها درباره ی منشا این ویروس شده است. انستیتوی ویروس شناسی ووهان در نزدیکی بازار غذاهای دریایی است و تحقیقات در مورد ویروس ها , از جمله کروناویروس که در خفاش ها یافت شده بود در آنجا صورت می گرفت که این ویروس نیز پتانسیل بیماری زایی در افراد را دارد.” گری می گوید:”این باعث شد که مردم فکر کنند که ویروس از راه فاضلاب آزمایشگاه فرار کرده و یا توسط یک فرد آلوده از محیط آزمایشگاه به بیرون آورده شده و به بازار یا هرجای دیگری برده شده است.”
اندرسون نیز در اینباره می گوید:”انتشار ویروس ها از جمله ویروس SARS در گذشته و در سایر آزمایشگاه ها اتفاق افتاده است. بنابراین ؛ این موضوع چیزی نیست که بتوان به سادگی از کنار آن گذشت و واقعا احمقانه خواهد بود که به این موضوع توجه نشود.

به دنبال سرنخ ها

اندرسون تیمی از زیست شناسان تکاملی و ویروس شناسانی از جمله گری را از چندین کشور جمع کرد تا ویروس را در اینباره که آیا می تواند ساخته دست انسان باشد یا نه و اینکه آیا بطور تصادفی از آزمایشگاه رها شده است یا نه , تجزیه و تحلیل کنند.
اندرسون می گوید:”ما قرار را بر این گذاشتیم که از این نظریه که این ویروس منشا غیرطبیعی دارد به عنوان یک فرضیه جدی و بالقوه برای شروع کار استفاده کنیم.”
محققان با تحقیقات گسترده از طریق سایتهای مختلف , ترکیب ژنتیکی ویروس یا رشته RNA آن را برای به دست آوردن اطلاعاتی درباره ی منشا آن آنالیز کردند.
اندرسون می گوید:”مثل روز روشن بود که این ویروس ساخته دست انسان نیست. هرکسی که قصد ساخت ویروس جدیدی داشته باشد , باید از ویروس هایی که از قبل شناخته شده اند استفاده کند و آنها را مهندسی کند تا ویژگی های مطلوب و مورد نظر او را داشته باشند.”

اما SARS-CoV-2 دارای مولفه هایی است که با ویروس هایی که از قبل شناخته شده اند متفاوت است ؛ بنابراین این خصوصیات نشان دهنده ی این بود که این ویروس یک ویروس ناشناخته یا یک ویروس موجود در طبیعت است. اندرسون و همکاران او در این مقاله عنوان کرده اند:”داده های ژنتیکی بطور غیر قابل انکاری نشان می دهند که SARS-CoV-2 از دسته های قبلی ویروس منشا نگرفته است.”
گری به عنوان یک ویروس شناس میگوید:”این ویروسی نیست که یک نفر اجزای آن را با مهندسی ژنتیک ساخته باشد و به یکدیگر متصل کرده باشد. این ویروس خصوصیات واضحی دارد. بهتر است اینطور بگوییم که اگر کسی قصد ساخت یک ویروس کشنده در آزمایشگاه را داشته باشد , بسیاری از این خصوصیات واضح که در کروناویروس وجود دارند را بکار نمی گیرد.
دانشمندان دیگر نیز موافق این نظریه هستند. اِما هاودکروفت , اپیدمیولوژیست مولکولی در دانشگاه بازل سوییس می گوید:”ما هیچ شواهدی مبنی بر اینکه این ویروس مهندسی شده باشد و یا عمداً آزاد شده باشد نمی بینیم. اِما عضوی از گروه اندرسون نبود , اما عضوی از تیم دانشمندان Nextstrain.org است که تغییرات کوچک ژنتیکی را در کرونا ویروس بررسی و ردیابی می کنند تا بهتر به چگونگی پخش شدن این ویروس در سرتاسر جهان پی ببرند.

هاودکروفت می گوید:”یافته های ما بخش گسترده ای از آنالیز های پر بحث و جدل که قبلا صورت گرفته بود را بی ارزش کرد. این یافته ها قبل از مطالعات دقیق درباره ویروس , در سایت bioRxiv.org منتشر شده بود و ادعا میکرد که قطعاتی از ویروس HIV در کروناویروس مشاهده شده است. دانشمندان دیگر سریعا اشکالات این مطالعه را تذکر دادند و نویسندگان این مقاله , گزارش خود را پس گرفتند , اما این کار دیر انجام شد و مفهوم ویروس ساخته دسته بشر گسترش پیدا کرده بود.”
هاودکروفت می گوید:”برخی از قسمت های ژنتیکی این ویروس شبیه HIV است , اما دلیل این موضوع این است که این دو ویروس در طی تکامل از یک جد مشترک منشا گرفته اند.” “ادعای دانشمندانی که موضوع ساختگی بودن این ویروس را مطرح کرده بودند , مثل این است که من یک کپی از بخشی از کتاب اودیسه را برداشته و کلمه the را در آن پیدا کنم و بگویم وای خدای من این کتاب کلمه the را دارد ؛ و مجدداً سراغ یک کتاب دیگر بروم و بعد از باز کردن آن نیز با کلمه the مواجه شوم و بگویم وای خدا من ؛ این یکی هم کلمه the را دارد ؛ پس این هم باید بخشی از کتاب اودیسه باشد که در کتاب دیگری آورده شده است. این نظریه واقعا مغالطه ای بیش نبود و به نوعی مایع آبروریزی برای علم بود.

پیدا کردن ویژگی های عجیب و غریب

گروه اندرسون در قدم بعدی ماموریت داشت تا تعیین کند که آیا این ویروس بطور تصادفی از آزمایشگاه خارج شده است یا نه؟
این یک احتمال واقعی است , زیرا محققان در جاهای مختلفی روی کرونا ویروس هایی که قابلیت ایجاد عفونت در انسان داشتند مشغول مطالعه بودند و اندرسون در این باره متذکر شد که گاهی اوقات , و در اکثر مواقع بطور تصادفی چیزهایی از محیط آزمایشگاه به خارج راه پیدا می کنند.
اندرسون می گوید:”تعدادی از خصوصیات غیرمنتظره کروناویروس چشم محققان را به خود جلب کرد. به طور خاص , ژن کد کننده ی پروتئین های میخ مانند روی سطح ویروس ۱۲ قطعه ساختاری RNA , یا نوکلئوتید های بهم پیوسته اضافه داشت.
این پروتئین های میخ مانند که از سطح ویروس بیرون زده اند , به ویروس این اجازه را می دهند که به سلول های انسانی چسبیده و به آنها وارد شود. اتصال ۱۲ قطعه RNA گفته شده , باعث می شود که ۴ آمینواسید به پروتئین های میخی روی سطح ویروس اضافه شوند , و این به نوبه خود باعث ایجاد جایگاهی در پروتئین های میخی می شود که محل اتصال آنزیمی به نام فیورین است. فیورین انزیمی است که در سلول های انسانی ساخته می شود , و باعث شکسته شدن پروتئین ها , تنها در محل هایی که ترکیب خاصی از آمینو اسید ها وجود داشته باشد می شود , مثل جایگاهی که توسط اتصال این ویروس به سلول ایجاد می شود. SARS و سایر ویروس های مانند SARS , این جایگاه های برش را در ساختار خود ندارند
گری می گوید:”لحظه یافتن محل اتصال آنزیم فیورین یک لحظه شگفت انگیز بود.” “در واقع شگفت انگیز هم به معنای خوب , و هم به معنای بد.”
وقتیکه ویروس آنفولانزای مرغی توانایی بریده شدن توسط آنزیم فیورین را بدست آورد , انتقال ویروس از شخصی به شخص دیگر به مراتب ساده تر شد. این اتصال آنزیم به ویروس , همچنین محل هایی را ایجاد کرد که ملکول های قند می توانستند به پروتئین های میخ مانند متصل شوند و باعث ایجاد نوعی سپر محافظتی برای محافظت از ویروس در برابر سیستم ایمنی بدن شوند.
پروتئین های میخی سطح COVID-19 ؛ همچنین به پروتئینی در سطح سلول های انسانی که ACE2 نام دارد متصل می شوند که این اتصال از اتصالی که در SARS صورت می گرفت قوی تر و محکم تر است. این اتصال محکم تر به SARS-CoV-2 این اجازه را می دهد که به سادگی سلول ها را آلوده کند. بطور کلی , مجموعه این ویژگی ها ممکن است دلیل اصلی این حجم از مسری بودن COVID-19 باشند.
اندرسون در ادامه گفت:”این دو ویژگی برای ما خیلی عجیب و غریب بود.”چگونه می توانستیم توضیح دهیم که چنین اتفاقی افتاده است؟ راستش را بخواهید من کمی مشکوک شده بودم , که البته طبیعی هم بنظر می رسید.
این اتفاق , یعنی تغییرات ایجاد شده در ساختار ویروس ممکن بود در اثر کشت سلول و بافت در آزمایشگاه , یعنی جایی که ممکن است در اثر تکثیر چندین باره ی ویروس ها در ظروف آزمایشگاه جهش هایی در ساختار آنها رخ دهد , صورت گرفته باشد.
در طبیعت , ویروس هایی که برخی از این جهش ها را داشته باشند در اثر انتخاب طبیعی از بین می روند ؛ اما در ظروف کشت آزمایشگاه که حتی ضعیف ترین و عاجز ترین ویروس ها نیز بدلیل نبود رقابت قادر به بقا هستند , این موضوع نمی تواند صادق باشد.

بررسی منشا طبیعی SARS-CoV-2

اما بعد ها , دانشمندان و محققان SARS-CoV-2 را با سایر کروناویروس هایی که در طبیعت یافت شده بودند , از جمله در خفاش ها و مورچه خوار ها مقایسه کردند. گری در اینباره می گوید:” اینطور بنظر می رسید که SARS-CoV-2 ترکیبی از دو کروناویروس یافت شده در خفاش و مورچه خوار باشد.”
ویروس ها و بطور ویژه RNA ویروس ها از جمله کروناویروس , می توانند ژن ها را در طبیعت مبادله کنند. یافتن ژن های مرتبط به کروناویروس مورچه خوار در ساختار SARS-CoV-2 بسیار برای دانشمندان اطمینان بخش بود , چونکه آرایش ژنتیکی این ویروس ها (کروناویروس مورچه خوار) تا قبل از کشف SARS-CoV-2 ناشناخته بود و این موضوع برای هرکسی که در آزمایشگاه مشغول مطالعه روی کروناویروس بود بعید بنظر می رسید که ممکن است منشا ویروس مورچه خوار باشد.
تیم محققان بعلاوه , این موضوع را نیز کشف کردند که کرونا ویروس مورچه خوارهای پنگولین هم آمینواسید هایی که موجب اتصال محکم پروتئین های میخی به گیرنده های ACE2 می شدند را در ساختار خود دارد.
اندرسون در اینباره گفت:”دیگر برای ما واضح بود که جای شکی در کار نیست , چرا که این اتفاقی بود که در طبیعت نیز رخ داده بود , و این یک سرنخ کوچک اما بسیار مهم برای ما بود.”
این نتایج نشان دادند که هیچ رازی درباره ی اتصال محکم SARS-CoV-2 به گیرنده های ACE2 وجود ندارد , چونکه این اتفاق در مورچه خوار پنگولین هم که در طبیعت زندگی می کند رخ می دهد.
اندرسون همچنین به این نکته اشاره کرد که:”جایگاه های اتصال قند , سرنخ دیگری بودند که نشان می دادند این ویروس یک ویروس طبیعی است و نه ساخته دست انسان.رقند های متصل شده به جایگاه , نوعی سپر از جنس موسین ایجاد می کنند که ویروس را از حملات سیستم ایمنی محافظت می کند ؛ درحالیکه در ظروف کشت بافت آزمایشگاهی , سیستم ایمنی وجود ندارد. در نتیجه احتمال اینکه اینچنین سازگاری در ویروس در اثر رشد در آزمایشگاه ایجاد شده باشد بعید و غیرممکن بنظر می رسید. در نهایت با استناد به این موضوع , فرضیه اینکه این ویروس با کشت در آزمایشگاه ایجاد شده باشد کنار گذاشته می شود.”
هاودکروفت دراینباره می گوید:”تشابه SARS-CoV-2 به کرونا ویروس های خفاشی و مورچه خوار پنگولین , بهترین اثبات برای طبیعی بودن این ویروس است.” ” این تنها یکی از انتقالات عوامل عفونی از حیوانات به انسان است که صورت گرفته و این ساده ترین توضیح درباره ی چیزی است که ما آن را مشاهده کردیم.” ” محققان هنوز درباره ی اینکه کدام حیوان منشا اصلی این ویروس بوده است مطمئن نیستند.”

در پایان , اندرسون می گوید که:” احتمالا تحقیقات ما جلوی تئوری های توطئه که هر روز مطرح می شوند را نخواهند گرفت ؛ اما کاری که ما انجام دادیم واقعا ارزش انجام شدن را داشت.”