دل‌درد دردی است که بین قفسه سینه و نواحی لگنی رخ می‌دهد. دل‌درد می‌تواند از نوع گرفتگی، درد، خفیف، متناوب، یا شدید باشد. همچنین درد شکم نیز نامیده می‌شود.
التهاب یا بیماری‌هایی که بر اندام‌های شکمی تاثیر می‌گذارند می‌توانند دلیل دل‌درد باشد. اندام‌های اصلی موجود در شکم به صورت زیر هستند:
- روده‌ها (کوچک و بزرگ)
- کلیه‌ها
- آپاندیس (بخشی از روده بزرگ)
- طحال
- معده
- کیسه صفرا
- کبد
- لوزالمعده
عفونت‌های ویروسی، باکتریایی یا انگلی که بر معده و روده‌ها تاثیر می‌گذارند نیز می‌توانند دلیل دل‌درد قابل توجهی باشند.
چه چیزی باعث دل‌درد می‌شود؟
دل‌درد می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. با این حال، دلایل اصلی آن عفونت، رشد نامتعارف، التهاب، گرفتگی (انسداد)، و ناهنجاری روده‌ها هستند.
عفونت گلو، روده‌ها، و خون می‌تواند باعث ورود باکتری‌ها به مجرای گوارشی شما شده و منجر به دل‌درد شود. همچنین این عفونت‌ها می‌توانند باعث تغییرات گوارشی از جمله اسهال یا یبوست شوند.
گرفتگی عضلات همراه با قاعدگی نیز منبع ذاتی درد قسمت پایین شکم است، اما معمولا این گرفتگی دلیل درد لگنی درنظر گرفته می‌شود.
دلایل دیگر دل‌درد شامل موارد زیر هستند:
- یبوست
- اسهال
- ورم معده و روده (آنفولانزای معده)
- رفلاکس اسیدی (وقتی محتوای معده برعکس وارد مری شده، و باعث سوزش سردل و علائم دیگر می‌شود)
- استفراغ
- استرس
بیماری‌هایی که بر دستگاه گوارشی اثر می‌گذارند، می‌توانند باعث دل‌درد شوند. رایج‌ترین آنها موارد زیر هستند:
- بیماری رفلاکس معده (GERD)
- سندرم روده تحریک‌پذیر یا روده بزرگ انقباضی (ناهنجاری که موجب دل‌درد، گرفتگی عضلات، و تغییر در اجابت مزاج می‌شود)
- بیماری کرون (بیماری التهاب روده)
- عدم تحمل لاکتوز (ناتوانی در هضم لاکتوز، قند موجود در شیر و محصولات لبنی)
دلایل دل‌درد شدید عبارتند از:
- پارگی یا پارگی نسبی اندام (از قبیل ترکیدن آپاندیس، یا ورم آپاندیس)
- سنگ کیسه صفرا (که سنگ صفرا خوانده می‌شوند)
- سنگ کلیه
- عفونت کلیه
انواع دل درد
دل‌درد می‌تواند به عنوان محدود به‌یک ناحیه، مشابه گرفتگی عضلات، یا قولنج باشد.
درد محدود، به یک ناحیه از شکم محدود است. این نوع درد اغلب به دلیل مشکلات اندام خاصی ایجاد می‌شود. رایج‌ترین دلیل درد محدود زخم معده (زخم باز در لایه داخلی معده) است.
درد گرفتگی-مانند می‌تواند با اسهال، یبوست، نفخ، یا باد شکم همراه باشد. در زنان، می‌تواند با قاعدگی، سقط جنین، یا عوارض اندام‌های تولید مثل زنانه همراه باشد. این درد موقتی است، و ممکن است به خودی خود بدون درمان به طور کامل رفع شود.
درد قولنجی علامت وضعیت جدی‌تری از جمله سنگ صفرا یا سنگ کلیه است. این درد ناگهانی است و ممکن است حسی مانند اسپاسم شدید عضلات داشته باشد.
موقعیت درد درون شکم
موقعیت درد درون شکم می‌تواند نشانگر دلیل آن باشد.
دردی که در کل شکم (نه در ناحیه‌ای خاص) گسترش یافته است، می‌تواند موارد زیر را نشان دهد:
- ورم آپاندیس (التهاب آپاندیس)
- بیماری کرون
- آسیب جراحتی
- سندرم روده تحریک‌پذیر
- عفونت مجرای ادراری
- آنفولانزا
دردی که در قسمت پایین شکم متمرکز است موارد زیر را نشان می‌دهد:
- آپاندیس
- انسداد روده
- بارداری خارج رحمی (بارداری که خارج از رحم اتفاق می‌افتد)
در زنان، درد اندام‌های تولید مثل پایین شکمی می‌تواند بر اثر موارد زیر ایجاد شود:
- درد شدید قاعدگی (که قاعدگی دردناک نام دارد)
- کیست تخمدان
- سقط جنین
- تومور فیبروئید
- اندومتریوز
- بیماری التهاب لگنی
- بارداری خارج رحمی
درد ناحیه بالای شکمی معمولا به دلایل زیر ایجاد می‌شود:
- سنگ صفرا
- حمله قلبی
- هپاتیت (التهاب کبد)
- ذات‌الریه
درد در مرکز شکم می‌تواند به دلایل زیر باشد:
- آپاندیس
- ورم معده و روده
- جراحت
- اورمی (تشکیل فرآورده‌های پسماند در خون شما)
درد ناحیه سمت چپ-پایین شکم به دلایل زیر ایجاد می‌شود:
- بیماری کرون
- سرطان
- عفونت کلیه
- کیست تخمدان
- آپاندیس
درد ناحیه سمت چپ-بالای شکم به دلایل زیر ایجاد می‌شود:
- بزرگ شدن طحال
- سفت‌شدگی مدفوع (مدفوع سفت که قابل رفع نیست)
- جراحت
- عفونت کلیه
- حمله قلبی
- سرطان
دلایل درد ناحیه سمت راست- پایین شکم شامل موارد زیر هستند:
- آپاندیس
- فتق (وقتی اندام از نقطه‌ای ضعیف در عضلات شکمی بیرون می‌زند)
- عفونت کلیه
- سرطان
- آنفولانزا
درد ناحیه سمت راست-بالای شکم می‌تواند به دلایل زیر باشد:
- هپاتیت
- جراحت
- ذات‌الریه
- آپاندیس
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم
ممکن است درد خفیف شکم بدون درمان برطرف شود. با این حال، در برخی موارد، ممکن است درد شکم مستلزم مراجعه به پزشک باشد.
اگر درد شکمتان شدید و همراه با زخم (ناشی از تصادف یا جراحت) یا فشار یا درد در قفسه سینه شما باشد با ۱۱۵ تماس بگیرید.
اگر درد به قدری شدید است که نمی‌توانید یکجا بنشینید یا نیاز دارید خود را جمع کنید تا راحت باشید، یا اگر هریک از علائم زیر را دارید باید به دنبال مشاوره پزشکی فوری باشید:
- مدفوع خونی
- تب بالا بیشتر از ۳۸ درجه
- استفراغ خونی (هماتمز)
- حالت تهوع یا استفراغ مداوم
- زرد شدن پوست یا چشم‌ها
- ورم یا حساسیت شدید شکم
- مشکل تنفسی
اگر هریک از علائم زیر را مشاهده کردید به پزشک خود مراجعه کنید:
- درد شکم که بیشتر از ۲۴ ساعت طول می‌کشد
- یبوست طولانی‌مدت
- استفراغ
- حس سوزش هنگام دفع ادرار
- تب
- از دست دادن اشتها
- از دست دادن بی‌دلیل وزن
اگر باردار هستید یا به نوزاد خود شیر می‌دهید و درد شکم دارید با پزشک خود تماس بگیرید.
اگر از قبل متخصص گوارش ندارید، درمانکده می‌تواند به شما کمک کند که یک متخصص متبحر بیابید.
دلیل دل‌درد چگونه تشخیص داده می‌شود؟
دلیل دل‌درد می‌تواند از طریق یک سری آزمایش تشخیص داده شود. پزشک قبل از تجویز آزمایش، یک بررسی فیزیکی انجام خواهد داد. این بررسی فشار آرام رو به پایین چند ناحیه از شکم به منظور بررسی حساسیت یا ورم آن را دربر می‌گیرد.
این اطلاعات، به‌علاوه شدت درد و محل آن درون شکم، به پزشک در تعیین نوع آزمایش کمک می‌کند.
آزمایشات تصویربرداری از قبیل MRI، سونوگرافی، و اشعه ایکس، برای بررسی کامل اندام‌ها، بافت‌ها، و ساختارهای درون شکم به کار می‌روند. این آزمایشات می‌توانند به تشخیص تومور، شکستگی، پارگی، و التهاب کمک کنند.
آزمایشات دیگر شامل موارد زیر هستند:
- کولونوسکوپی (بررسی درون ناحیه کولون و روده‌ها)
- آندوسکوپی (تشخیص التهاب و ناهنجاری مری و معده)
- GI قسمت بالایی (نوع خاصی از آزمایش اشعه ایکس که از کنتراست رنگ‌ها برای بررسی وجود تومورها، زخم‌ها، التهاب، انسداد، و ناهنجاری‌های دیگر معده استفاده می‌کند)
نمونه‌های خون، ادرار و مدفوع نیز می‌توانند برای بررسی وجود عفونت‌های ویروسی، باکتریایی و انگلی جمع‌آوری شوند.
چگونه می‌توان از دل‌درد پیشگیری کرد؟
همه انواع دل‌درد قابل پیشگیری نیستند. با این حال می‌توانید خطر ایجاد دل‌درد را با انجام کارهای زیر کمتر کنید:
- رژیم غذایی سالمی داشته باشید.
- به طور مکرر آب بنوشید.
- به طور منظم ورزش کنید.
- وعده‌های کوچکتری بخورید.
اگر ناهنجاری روده، از قبیل بیماری کرون، دارید از رژیم غذایی تجویزی پزشک خود برای کاهش این ناراحتی استفاده کنید. اگر GERD دارید، دو ساعت قبل از خواب چیزی نخورید.
دراز کشیدن بلافاصله بعد از غذا باعث سوزش سردل و دل‌درد می‌شود. سعی کنید قبل از درازکشیدن دو ساعت بعد از غذا صبر کنید.