عفونت و بیماری پاپیلوما یکی از شایع‌ترین بیماریهای قابل انتقال از راه آمیزشی است. طبق آمارهای جهانی در صورت عدم انجام واکسیناسیون˓ ۷۵% خانم‌هایی که در سن باروری می‌باشند تا قبل از پایان عمر حداقل ۱ بار دچار عفونت با پاپیلوما می‌گردند. اگرچه استفاده از کاندوم برای پیشگیری از انتقال عفونت‌های آمیزشی توصیه میگردد ولی نقش کاندوم در پیشگیری از عفونت پاپیلوما فقط ۵۰% است. علت آن عدم پوشش نواحی اطراف آلت تناسلی در مردان و قابلیت انتقال این ویروس از طریق تماس و مالش پوست اطراف ناحیه تناسلی بین زن و مرد میباشد. لذا بهترین راه پیشگیری از ابتلا به عفونت پاپیلوما و نیز جلوگیری از انتقال آن به سایرین˓ استفاده از واکسن است. همچنین واکسن HPV قادر به جلوگیری از بروز انواع سرطان ایجاد شده به دلیل این ویروس در ۹۰% میگردد.
دلایل استفاده از واکسن پاپیلوما:
- پیشگیری از ایجاد سرطان گردنه رحم
- پیشگیری از ایجاد زگیل‌های تناسلی
- پیشگیری از بروز سرطان‌های مقعد˓ اندام تناسلی مردانه
- پیشگیری از بروز سرطان‌های دهانی
زمان تزریق واکسن در کشورهای غربی برای دختران ۹ تا ۱۱ سال و در پسران ۹ تا ۲۶ سال است.
طریقه تزریق واکسن: عضله دلتوئید (بالای بازو)
دفعات تزریق واکسن: صفر˓ ۲ ماه بعد˓ ۶ ماه بعد.(البته برخی پزشکان بصورت صفر˓ ۱ ماه و ۶ ماه بعد زمان تزریق آن را توصیه می نمایند).
- دریافت هر ۳ دوز این واکسن الزامی است.
- در صورت فراموشی یکی از ۳ دوز˓ می‌توان بلافاصله دوز فراموش شده را تزریق نمود.
میزان زمان اثر بخشی واکسن: حداقل بین ۵ تا ۱۰ سال پس از تزریق واکسن˓ بدن فرد نسبت به عفونت جدید HPV خصوصا با تیپ‌های واکسن مقاوم خواهد بود.
عوارض جانبی: واکسن پاپیلوما جز کم خطرترین و کم عارضه‌ترین واکسن‌ها است؛ و فافد اثرات جانبی حاد بوده و صرفا برخی بیماران دچار: سردرد˓ سرگیجه˓ تب˓ تهوع و درد محل واکسن می‌گردند که همگی گذرا و موقتی هستند.
درج سابقه: افرادی که واکسن را دریافت می‌نمایند (زن و مرد) و نیز والدین افرادی که نظارت بر تزریق واکسن برای فرزندانشان دارند لازم است تاریخهای تزریق را یادداشت نمایند تا در مراجعات بعدی در سالهای آینده در اختیار پزشکان قرار گیرد.
مهم: توجه نمایید واکسن در افراد زیر ممکن است بدون تاثیر بوده و یا تاثیرگذاری کمتری داشته باشد:
۱- در صورت ابتلا به ژنوتیپی از ویروس پاپیلوما که مشابه آن در واکسن موجود باشد˓ تزریق واکسن پس از ابتلا به عفونت فاقد تاثیر خواهد بود (لیکن برای سایر ژنوتیپ‌ها موثر خواهد بود)
۲- افراد مبتلا به بیماریهای نقص سیستم ایمنی˓ چه به صورت مادرزادی و یا به صورت اکتسابی.
در حال حاضر کامل‌ترین واکسن موجود در بازار به نام گارداسیل ۹ (Gardasil 9) میباشد که قادر به ایجاد ایمنی علیه ۷ ژنوتیپ با ریسک بالا (۱۶˓ ۱۸˓ ۳۱˓ ۳۳˓ ۴۵˓ ۵۲˓ ۵۸) و ۲ تیپ با ریسک پایین (۶ و ۱۱) میباشد. وجود ۲ تیپ با ریسک پایین برای جلوگیری از بروز زگیل در فرد میباشد. لذا در صورتی که فرد در ابتدای نوجوانی و قبل از مبادرت به فعالیت جنسی واکسن را دریافت نماید˓ احتمال ایجاد زگیل تناسلی بسیار پایین خواهد بود.
سوالات:
- آیا قبل از تزریق واکسن نیازی به تست HPV و تعیین تیپ آن میباشد؟
پاسخ: خیر.
- آیا زن و یا مردی که واکسن HPV دریافت نموده‌اند می‌توانند فعالیت‌های جنسی غیرمتعارف و بدون محافظت (مانند کاندوم) را انجام دهند؟
پاسخ: خیر˓ چون واکسن تمام تیپاهی این ویروس را پوشش نمی‌دهد˓ لذا با دریافت واکسن˓ علیه تیپ‌های موجود در بدن مصونیت ایجادایجاد میگردد˓ لیکن فرد برای ابتلا به دیگر تیپ‌هایی که در واکسن وجود ندارد مستعد میباشد.
- آیا نیازی به تکرار واکسن پس از ۵ تا ۱۰ سال میباشد؟
پاسخ: شواهد نشان می‌دهند که حتی اگر پس از مدت زمان طولانی متعاقب تزریق واکسن˓ سطح آنتی بادی پایین یا غیرقابل تشخیص باشد˓ کماکان ایمنی بر علیه پاپیلوما به‌دلیل برقراری حافظه در سیستم ایمنی پابرجاست و نیازی به تزریق یادآوری به هیچ وجه نمی‌باشد.
- آیا پس از تزریق واکسن پاپیلوما نیازی به تعیین سطح آنتی بادی برای اطمینان از اثربخشی واکسن میباشد؟
پاسخ: خیر˓ نیازی نیست.
- تکلیف تیپ‌هایی از ویروس که در واکسن قرار ندارند چیست؟ و آیا بیمار نسبت به آنها آسیب‌پذیر است؟
پاسخ: مطالعات نشان داده که واکسن به دلیل واکنش متقاطع˓ قادر به ضعیف نمودن آن دسته از تیپ‌هایی است که در واکسن وجود ندارند˓ لذا احتمال ایجاد ایمنی در بیمار نسبت به تیپ‌های غیر واکسن فراوان است.
- آیا خانم‌های حامله می‌توانند واکسن دریافت کنند؟
پاسخ: در حال حاضر اطلاعاتی برای مفید بودن واکسن در زنان حامله و نیز اثرات سو آن در دست نیست و فعلا تزریق واکسن به زنان حامله توصیه نمی‌گردد.
- آیا مردان هم باید واکسن دریافت نمایند؟
پاسخ: به‌دلیل احتمال فراوان ابتلا به عفونت پاپیلوما از زن به شوهر و نیز به نوبه آن اثرگذاری این ویروس در سرطان‌های مقعدی و آلت تناسلی در مردان این واکسن در مردان نیز توصیه میگردد.
نکات مهم و قابل توجه
- احتمال شیوع عفونت با HPV˓ خصوصا پس از اولین مقاربت افزایش می‌یابد و این مسئله در طول ۱۰ تا ۲۰ سال می‌تواند در فرد (در صورت وجود سایر فاکتورهای موثر) ایجاد سرطان نماید. لذا بهتر است واکسن قبل از اولین تجربه جنسی دختر و یا پسر تزریق گردد.
- واکسن HPV تا ۹۹% در پیشگیری از ایجاد زگیل‌های تناسلی موثر است و البته این به شرطی است که قبل و یا ابتدای نوجوانی تزریق گردد.
- خانم‌هایی که تست پاپ‌اسمیر آنها غیرطبیعی است˓ آنهایی که تست پاپیلوما مثبت دارند و بیمارانی که به زگیل تناسلی مبتلا شده‌اند می‌توانند واکسن را دریافت نمایند.
- واکسن فاقد اثر درمانی برای عفونت ویروسی که قبلا ایجاد شده˓ زگیل تناسلی و یا ضایعات سرطانی ایجاد شده میباشد.
- غربالگری منظم خانم‌هایی که واکسن را دریافت نموده‌اند و یا ننموده‌اند تفاوتی ندارد.
در مجله ی اینترنتی زندگی سالم از ویروس پاپیلومای انسانی بیشتر بخوانید.
دکتر سید محمد جزایری
ویروس شناس و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران