سکته مغزی به دلیل کاهش یا انسداد در خون رسانی مغز رخ می دهد. فردی که دچار سکته مغزی شده است، نیاز به درمان اورژانسی دارد. سکته مغزی پنجمین علت اصلی مرگ و میر در ایالات متحده امریکاست. در حقیقت، تقریباً ۸۰۰۰۰۰ (هشتصد هزار) نفر هر سال دچار سکته مغزی می شوند. این یعنی در هر ۴۰ ثانیه ۱ نفر دچار سکته مغزی میشود. امروز در مجله اینترنتی زندگی سالم به بررسی سکته مفزی و راه های توانبخشی آن می پردازیم.
سه نوع سکته مغزی وجود دارد:
- سکته مغزی ایسکمیک: این نوع شایعترین سکته مغزی است که ۸۷٪ از کل موارد را تشکیل می دهد. لخته خون مانع از رسیدن خون و اکسیژن به ناحیه ای از مغز می شود.
- سکته مغزی هموراژیک: این اتفاق هنگام پارگی رگ خونی رخ می دهد. معمولا نتیجه آنوریسم ها یا ناهنجاری های شریانی (AVM) است.
- حمله ایسکمیک گذرا (TIA): زمانی اتفاق می افتد که جریان خون در بخشی از مغز برای مدت کوتاهی ناکافی باشد. جریان عادی خون پس از مدت کوتاهی از سر گرفته می شود و علائم آن بدون درمان برطرف می شود.
سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی هنگامی رخ می دهد که انسداد یا خونریزی رگ ها، خون رسانی را به مغز متوقف یا کاهش دهد. دراینصورت مغز به اندازه کافی اکسیژن و مواد مغذی دریافت نمی کند و سلول های مغزی شروع به مرگ می کنند. سکته مغزی یک بیماری مغزی است. این بدان معنی است که بر رگهای خونی که اکسیژن مغز را تامین می کنند تأثیر می گذارد. اگر مغز اکسیژن کافی دریافت نکرده باشد، ممکن است آسیب ببیند. این بیماری یک اورژانس پزشکی است. اگرچه بسیاری از سکته ها قابل درمان هستند، اما بعضی از آنها می توانند منجر به ناتوانی یا مرگ شوند.
عملکرد
از آنجا که سکته های مغزی علل و عوارض مختلفی در بدن دارند، به درمان های مختلفی احتیاج دارند. تشخیص سریع برای کاهش آسیب مغزی مهم است و پزشک را قادر به درمان سکته مغزی با استفاده از یک روش مناسب می کند.
سکته مغزی ایسکمیک:
سکته مغزی ایسکمیک در اثر انسداد شریان یا تنگ شدن شریان اتفاق می افتد. برای درمان باید به بازیابی شریان های اسیب دیده ومسدود شده توجه کرد. درمان با مصرف داروهایی شروع می شود که لخته ها را تجزیه می کنند و از شکل گیری مجدد لخته جلوگیری می کنند. پزشک ممکن است رقیق کننده خون مانند آسپرین یا تزریق فعال کننده پلاسمینوژن بافتی (TPA) را تجویز کند.
TPA در حل کردن لخته ها بسیار مؤثر است. با این حال، تزریق باید در طی ۴ ساعت پس از شروع علائم سکته مغزی انجام شود. روشهای اورژانسی شامل تزریق TPA به طور مستقیم در شریان مغز یا استفاده از سوند است. همچنان تحقیقات در مورد مزایای این رویه ها ادامه دارد. روشهای دیگری وجود دارد که جراحان می توانند برای کاهش خطر سکته مغزی یا TIA انجام دهند. به عنوان مثال، اندرترکتومی کاروتید شامل باز شدن شریان کاروتید و از بین بردن انسداد می تواند کمک کننده باشد. گزینه دیگر آنژیوپلاستی است که شامل یک جراحی است که با استفاده از سوند یک بادکنک کوچک در داخل شریان باریک قرار میگیرد. پس از آن ، یک لوله مش یا استنت را داخل دهانه می گذارند. این مانع از باریک شدن مجدد عروق می شود.
سکته هموراژیک
نشت خون به مغز می تواند باعث سکته مغزی شود. درمان این نوع سکته بر کنترل خونریزی و کاهش فشار بر مغز متمرکز است. درمان اغلب با مصرف داروهای کاهش فشار در مغز و کنترل فشار خون کلی و همچنین جلوگیری از تشنج و هرگونه تنگی ناگهانی عروق خونی آغاز می شود. اگر شخصی داروهای ضد انعقادی رقیق کننده خون یا داروهای ضد پلاکت مانند وارفارین یا کلوپیدوگل را مصرف کند، می تواند داروهای ضد خنثی کننده خون را دریافت کند. جراحان می توانند برخی از مشکلات مربوط به رگ های خونی که منجر به سکته مغزی یا خونریزی شده است را ترمیم کنند.
هنگامی که آنوریسم ( برآمدگی رگ خونی که ممکن است ترکیده باشد ) باعث سکته مغزی می شود، یک جراح می تواند گیره های کوچک را در پایه آنوریسم قرار دهد یا آن را با سیم پیچ های جداشده پر کند تا جریان خون متوقف شود و آنوریسم را کوچک کند. اگر خونریزی به دلیل AVM اتفاق بیفتد، یک جراح می تواند آن را از بین ببرد. AVM اتصالی بین عروق و رگ ها است که می تواند در معرض خطر خونریزی باشد.
توانبخشی
سکته مغزی یک رویداد بالقوه در زندگی است که می تواند اثرات جسمی و روحی پایدار داشته باشد. بهبودی موفقیت آمیز از سکته مغزی اغلب شامل روشهای درمانی خاص و سیستمهای پشتیبانی از جمله موارد زیر است:
- گفتاردرمانی: این مسئله به مشکلات تولید یا درک گفتار کمک می کند. تمرین، آرامش و تغییر سبک ارتباطات همگی می توانند ارتباط را آسان تر کنند.
- فیزیوتراپی: این روش می تواند به شخص کمک کند تا حرکت و هماهنگی خود را دوباره به دست اورد. فعال بودن مهم است، حتی اگر در ابتدا این کار دشوار باشد.
- کاردرمانی: این کار می تواند به فرد در بهبود توانایی خود در انجام فعالیتهای روزانه مانند حمام کردن، پخت و پز، غذا خوردن، خواندن و نوشتن کمک کند.
- گروه های حمایتی: پیوستن به یک گروه پشتیبانی می تواند به فرد کمک کند تا درمورد مشکلات روحی مشترک که ممکن است بعد از سکته مغزی ایجاد شود، مانند افسردگی، کنار بیاید.
- حمایت دوستان و خانواده: دوستان و نزدیکان باید سعی کنند بعد از سکته مغزی، از شما حمایت عملی و راحتی انجام دهند. به دوستان و خانواده خود اطلاع دهید که چه کاری می توانند برای کمک کردن انجام دهند.
توانبخشی قسمتی مهم و مداوم از درمان سکته مغزی است. با کمک و مساعدت و پشتیبانی عزیزان، بسته به شدت سکته مغزی، بازیابی کیفیت زندگی عادی معمولا امکان پذیر است.
پیشگیری بهتر از درمان
بهترین راه برای پیشگیری از سکته مغزی پرداختن به علل اساسی است. افراد می توانند با ایجاد تغییر در شیوه زندگی مانند: خوردن یک رژیم غذایی سالم، حفظ وزن متوسط، ورزش کردن به صورت منظم، سیگار نکشیدن، اجتناب از الکل می توانند از ایجاد این بیماری جلوگیری کنند.
خوردن یک رژیم غذایی مغذی شامل موارد زیادی است از جمله: میوه ها، سبزیجات، غلات کامل، آجیل و خشکبار، دانه حبوبات.
گوشت قرمز و فرآوری شده، و همچنین کلسترول و چربیهای اشباع باید به صورت محدود استفاده شود. همچنین، مصرف نمک برای جلوگیری از بالا رفتن فشار خون باید کاهش یابد. اقدامات دیگری که شخص می تواند برای کاهش خطر سکته مغزی انجام دهد عبارتند از: کنترل سطح فشار خون، کنترل دیابت در بیماران قلبی، اصلاج شیوه زندگی و استفاده از داروهای ضد انعقاد خون است.
علل و عوامل خطر
هر نوع سکته مغزی مجموعه ای از دلایل بالقوه را دارد. با این حال، به طور کلی، سکته مغزی در صورت بروز به علل زیر روی فرد تأثیر می گذارد:
- اضافه وزن یا چاقی
- سن ۵۵ سال به بالا
- سابقه سکته مغزی شخصی یا خانوادگی
- فشار خون بالا
- ابتلا به دیابت
- کلسترول بالا
- بیماری قلبی، بیماری شریان کاروتید یا بیماری عروقی دیگر
- بی تحرکی
- مصرف بیش از حد الکل
- سیار و دود
- استفاده از داروهای غیرمجاز
برخی از تحقیقات نشان داده اند که مردان در مقایسه با زنان خطر بیشتری از مرگ سکته مغزی دارند.
در این بررسی توضیح داده شده است که خطر مرگ و میر ناشی از سکته مغزی اغلب به دلیل اختلاف سن و جمعیتی افزایش می یابد و نه اختلافات بیولوژیکی بین مردان و زنان.
خونریزی داخل مغزی شایع ترین نوع سکته مغزی است. این اتفاق زمانی رخ می دهد که بافت مغز پس از ترکیدن شریان با خون جاری شود.
خونریزی سوباراخنوئید نوع دیگری از سکته مغزی است. این موارد کمتر متداول است. در خونریزی زیر صخره ای خونریزی در ناحیه بین مغز و بافت های نازکی که آن را پوشانده است رخ می دهد.
TIAs
TIA ها فقط به طور خلاصه جریان خون به مغز را قطع می کنند. آنها مانند سکته مغزی ایسکمیک هستند، به دلیل اینکه در اثر لخته شدن رخ می دهد.
مردم حتی اگر علائم موقتی داشته باشند باید از آنها به عنوان اورژانس پزشکی استفاده کنند. آن علائم به عنوان علائم هشدار دهنده برای سکته های بعدی عمل می کنند و منبع خونرسانی یا منبع لخته ای در مغز را تا حدودی مسدود می کنند.
طبق آمار مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)، بیش از یک سوم افرادی که دچار TIA می شوند در صورت عدم مداوا، در طی یک سال دچار سکته مغزی می شوند. در حدود ۱۰-۱۵٪ از افراد ظرف ۳ ماه از تجربه TIA دچار سکته مغزی می شوند.
علائم سکته مغزی
سکته مغزی اغلب بدون هشدار ظاهر می شود. برخی از علائم اصلی شامل موارد زیر است: سردرگمی، از جمله مشکل در گفتار و درک گفتار سردرد، احتمالا با هوشیاری تغییر یافته یا استفراغ بی حسی یا عدم توانایی در حرکت قسمت هایی از صورت، بازو یا پا به ویژه در یک طرف بدن،مشکلات بینایی در یک یا هر دو چشم، راه رفتن مشکل از جمله سرگیجه و عدم هماهنگی .
سکته مغزی می تواند به مشکلات سلامتی طولانی مدت منجر شود. بسته به سرعت تشخیص و درمان، فرد بعد از سکته مغزی می تواند ناتوانی های موقتی یا دائمی را تجربه کند. برخی از افراد نیز ممکن است مشکلات کنترل مثانه یا روده، افسردگی، فلج یا ضعف در یک یا هر دو طرف بدن، کنترل یا ابراز احساسات خود دچار مشکل شوند که علائم آن متفاوت است و ممکن است شدت آن متغیر باشد.
یادگیری کلمه “FAST” یک راه خوب برای به یاد آوردن علائم سکته مغزی است. این می تواند به فرد کمک کند تا به دنبال معالجه سریع باشد.
FAST مخفف:
- افتادگی صورت: اگر فرد سعی کند لبخند بزند، آیا یک طرف صورت آنها افت می کند؟
- ضعف بازو: اگر فرد سعی کند هر دو بازوی خود را بالا ببرد، آیا یک بازوی به سمت پایین می رود؟
- مشکل گفتار: اگر فرد سعی کند یک عبارت ساده را تکرار کند، گفتار آنها کمرنگ یا غیرمعمول است؟
- زمان عمل: در صورت بروز هر یک از این علائم، سریعا با اورژانس تماس بگیرید. نتیجه به این بستگی دارد که فرد به چه سرعت درمان می کند. مراقبت سریع همچنین به این معنی است که احتمال آسیب دیدن یا مرگ دائمی مغز کمتر خواهد بود.
تشخیص سکته مغزی به سرعت شروع می شود. برای رسیدن به بهترین نتیجه، شخص باید ظرف ۳ ساعت از اولین علائم، در بیمارستان بستری و درمان را شروع کند. چندین آزمایش تشخیصی مختلف وجود دارد که یک پزشک می تواند برای تعیین نوع سکته مغزی از آنها استفاده کند.
که شامل:
- معاینه جسمی: پزشک در مورد علائم و سابقه پزشکی فرد سؤال خواهد کرد. پزشک قدرت عضلات، رفلکس ها، احساس، بینایی و هماهنگی را بررسی می کند. پزشک همچنین ممکن است فشار خون را بررسی کند، به شریان های کاروتید موجود در گردن گوش دهند و رگ های خونی در پشت چشم را معاینه کنند.
- آزمایش خون: پزشک ممکن است آزمایش خون را انجام دهد تا مشخص شود خطر خونریزی یا لخته شدن خون، اندازه گیری میزان مواد خاص در خون از جمله فاکتورهای لخته شدن و بررسی میزان وجود عفونت وجود دارد یا خیر.
- سی تی اسکن: مجموعه ای از پرتوهای ایکس می توانند خونریزی، سکته مغزی، تومور و سایر شرایط درون مغز را نشان دهند.
- اسکن: MRI از امواج رادیویی و آهن ربا استفاده می کنند تا تصویری از مغز ایجاد شود که پزشک می تواند از آن برای تشخیص بافت آسیب دیده مغز استفاده کند.
- سونوگرافی کاروتید: پزشک ممکن است اسکن سونوگرافی را انجام دهد تا جریان خون در شریان های کاروتید بررسی شود.
- آنژیوگرام مغزی: پزشک ممکن است یک رنگ را به رگهای خونی مغز تزریق کند تا آنها را در زیر اشعه X یا MRI قابل مشاهده کند. این امر نمای مفصلی از عروق خونی در مغز و گردن را نشان می دهد.