پریود یک فرآیند زیستی طبیعی که هر زن و دختری ماهیانه، برای نیمی از عمرش آن را سپری می‌کند. پدیده ای بسیار مهم که بقا و تکثیر گونه ما انسان‌ها، به آن وابسته است. با این حال اون رو ممنوع می‌دونیم. و ازحرف زدن درباره اش، احساس عجیب و شرم آوری داریم.
عادت ماهانه چیست؟
آن‌چه ما به عنوان پریود از آن یاد می‌کنیم نتیجه‌ی یک کارگروهی اعضای داخلی بدن همچون مغز، غده هیپوفیز، رحم، گردن رحم، تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و واژن است. به این صورت که، مغز دستور تولید و ترشح هورمون‌های استروژن و پروژسترون را به تخمدان مخابره می‌کند. به طور‌همزمان، هورمون‌های FSH و LH نیز در غده هیپوفیز ساخته می‌شوند.
در نیمه نخست این دوره، میزان استروژن بالا رفته و باعث رشد و افزایش سلول‌های رحمی می‌شود. سپس، بدن در واکنش به ترشح هورمون FSH، یک تخمک در داخل یکی از تخمدان‌ها آزاد می‌کند. این تخمک رشد کرده و در حوالی روز ۱۴ از یک سیکل ۲۸ روزه در پاسخ به هورمون LH تخمک از تخمدان جدا می شود. این مرحله تخمک‌گذاری نامیده می‌شود.
در ادامه، در نیمه دوم سیکل، تخمک وارد لوله فالوپ می‌شود که بین تخمدان و رحم قرار دارد. در این مرحله، پروژسترون وارد عمل شده و رحم را آماده بارداری می کند.
اگر در این مرحله تخمک توسط اسپرم بارور شود بارداری رخ خواهد داد. در غیر اینصورت، تخمک پس از مدتی از بین می رود و میزان استروژن و پروژسترون نیز کاهش می یابد. در نتیجه‌ی این اتفاق‌ها، لایه ضخیم رحم ریزش کرده و خونریزی قاعدگی یا عادت ماهیانه شروع می‌شود.
تمام زنان ماهی یک‌بار با عادت ماهیانه (پریود یا قاعدگی) مواجه می‌شوند، دلیلش این است که این اتفاق زنان را برای بارداری آماده می‌کند. عادت ماهیانه شما را ازلحاظ فیزیکی برای بارداری آماده می‌کند و می‌توانید بچه‌دار شوید. با ترشح هورمون‌های خاص از غدد عادت ماهیانه ایجاد می‌شود. این هورمون‌ها یک تخمک را آزاد می‌کنند. درعین‌حال دیواره رحم ضخیم می‌شود تا بتواند از تخمک بارورشده نگهداری نماید.
در این شرایط اگر رابطه جنسی محافظت نشده داشته باشید احتمال بارداری‌تان بالا خواهد بود. اما اگر تخمک بارور نشود دیواره ضخیم شده رحم شروع به ریزش می‌کند. خون و لخته‌های جداشده از رحم از راه واژن خارج‌شده و این اتفاق منجر به عادت ماهیانه می‌شود. عادت ماهیانه در اغلب دختران از سنین نه تا شانزده‌سالگی آغاز می‌شود. معمولاً عادت ماهیانه با تغییرات دیگری مانند بزرگ شدن سینه و رویش موی زائد همراه است. در آغاز ممکن است عادت ماهیانه‌تان نامنظم باشد اما به‌تدریج مرتب شده و به دوره ۲۸ روزه (به‌اضافه یا منهای ۷ روز) تبدیل خواهد شد.
خونریزی قاعدگی زمانی نامنظم است که هربار زودتر از ۲۱ روز شروع شود یا بیشتر از ۸ روز طول بکشد. زودتر یا دیرتر رخ‌دادن قاعدگی یا عدم قاعدگی از علائم عادت ماهیانه نامنظم است.
برای تشخیص اینکه آیا قاعدگی‌تان منظم است یا نه، باید زمان قاعدگی خود را به‌مدت سه ماه یادداشت کنید و فاصله‌ی بین آخرین روز قاعدگی تا اولین روز قاعدگی بعدی را در نظر بگیرید. اگر فاصله‌ی بین اتمام و شروع قاعدگی شما در ماه‌های مختلف تفاوت چشمگیری داشت یعنی قاعدگی نامنظم دارید
عوامل ایجاد قاعدگی نامنظم
در بسیاری از موارد، قاعدگی نامنظم به شرایط تخمک‌گذاری وابسته است که به دلیل عدم تعادل هورمونی، تخمک‌گذاری در طول چرخه‌ی قاعدگی اتفاق نمی‌افتد یا زمان تخمک‌گذاری در هر ماه متفاوت است. سبک زندگی و شرایط بالینی هم از عوامل دیگری است که روی چرخه‌ی قاعدگی تأثیر می‌گذارد
- ورزش خیلی زیاد یا رژیم غذایی سخت : ورزش بسیار شدید می‌تواند چرخه‌ی قاعدگی را به تأخیر بیندازد یا حتی آن را متوقف کند. توقف قاعدگی در افرادی که ورزش‌های استقامتی انجام می‌دهند متداول است. کمبود وزن و لاغری بیش‌از‌حد به‌علت ورزش زیاد یا رژیم غذایی نامناسب، بی‌نظمی در غذاخوردن و بیماری نیز ممکن است تأثیر مشابهی داشته باشد.
- استرس : استرس زیاد یا حتی اضطراب کوتاه‌مدت درباره‌ی یک موضوع خاص می‌تواند تعادل هورمونی شما را به‌هم بریزد و باعث عدم قاعدگی یا چرخه‌ی قاعدگی نامنظم شود.
- مصرف قرص : استفاده از قرص‌های کنترل باروری ممکن است میزان قاعدگی را کمتر و دوره‌های قاعدگی را کوتاه‌تر یا بلندتر کند یا باعث عدم قاعدگی شود.
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) : این بیماری یکی از انواع کیست تخمدان است و کیست‌های کوچکی در تخمدان ایجاد می‌کند که در روند تخمک‌گذاری اختلال ایجاد می‌کنند. زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک معمولا سابقه‌ی قاعدگی نامنظم دارند. به‌علاوه این سندرم تخمدان می‌تواند باعث ناباروری شود و خطر ابتلا به دیابت و بیماری‌های قلبی را نیز افزایش بدهد.
- سایر بیماری‌ها : اختلالات غده‌ی تیروئید (مثلا پرکاری تیروئید، کم کاری تیروئید و …) و افزایش یا کاهش سطح هورمون تیروئید در خون نیز می‌تواند قاعدگی نامنظم ایجاد کند. از دیگر بیماری‌هایی که در چرخه‌های نامنظم قاعدگی نقش دارند می‌توان به بیماری‌های مقاربتی، دیابت، فیبروئید (رشد غیرطبیعی بافت عضلانی رحم)، اختلالات تغذیه‌ای و اندومتریوز اشاره کرد.
- سن : زمانی که اولین دوره‌های قاعدگی شروع می‌شود نباید انتظار داشت چرخه‌های قاعدگی کاملا منظم باشند. معمولا چند سال طول می‌کشد تا این چرخه‌ها منظم شوند. همچنین تغییرات چرخه‌ی قاعدگی یا عدم قاعدگی در زنانی که نزدیک به سن یائسگی هستند بیشتر دیده می‌شود.
مشکلات رایج پریود چیست و چگونه می‌توان آنها را رفع کرد؟
پریود در زنان به صورت‌های گوناگون ظهور می‌کند. از پریودهای دردناک (دیسمنوره) گرفته تا پریود نشدن و لکهبینی. به همین خاطر، لازم است با این مشکلات آشنا شده و راه‌های درمان هر کدام را به طور جداگانه بیاموزید. برای این منظور همچنان در ادامه همراهمان در وب سایت زندگی سالم باشید.
- پریود دردناک (دیسمنوره) : پریود دردناک یکی از شایعترین مشکلات زنان محسوب می‌شود. بیش از نیمی از زنان هنگام قاعدگی دچار درد می شوند و حدود یک‌درصد آنها به مدت ۱ تا ۳ روز توانایی انجام فعالیت های روزمره را ندارند. اندومتریوز، فیبروئید، زخم واژینال دلایل بروز این قاعدگی است. اندومتریوز، شرایطی است که باعث می شود بافتی که با هر پریود ریخته می شود خارج از رحم و در جاهایی مانند تخمدان، لوله های فالوپ و پایین شکم رشد کنند. بافت آندومتری که خارج از رحم رشد می کند در طول هر چرخه ی عادت ماهیانه همچنان خراب می شود و خون ریزی می کند، اما به این دلیل که راهی برای خروج از بدن ندارد، بافت ساخته می شود و می تواند باعث درد لگن شود. درد معمولاً در کمر، زیر شکم و پهلوها ظاهر می‌شود و به صورت قولنجی است، یعنی شدت آن کم و زیاد می شود. درد در روز اول شدید است و به تدریج کاهش می‌یابد. همچنین گاهی با تهوع، استفراغ، ضعف، خستگی و سردرد همراه است. گفتنی است که قاعدگی دردناک بیشتر دختران جوان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و بیشتر در بین این رده سنی دیده شده است و معمولاً با افزایش سن و پس از ازدواج و زایمان کاهش می یابد.
برای کاهش درد پریود این اقدامات را انجام دهید.
- ماساژ شکم، کمر، پهلوها
- استفاده از حوله گرم یا کیسه آب‌گرم
- خم شدن روی آرنج و زانوها
- پیاده‌روی
- دوش آب گرم
- پرهیز از غذاهای نفاخ و سنگین
- مصرف دمنوش‌هایی همچون بابونه، گلگاوزبان، چای سبز
- کاهش مصرف قند و نمک
- مصرف ویتامین E دو روز قبل از شروع خونریزی قاعدگی، در کنترل انقباضات رحمی دردناک به مراتب از دارودرمانی موثرتر است. بعد از چهار ماه مصرف مرتب ویتامین E، زمان انقباضات دردناک رحمی از ۱۷ ساعت به ۲ ساعت کاهش خواهد یافت.
بیشتر بخوانید: تنبلی تخمدان یا تخمدان پلی کیستیک : علل و درمان آن
- قاعدگی شدید : این مشکل به دلایل مختلف می تواند روی دهد که از جمله باید به کم خونی، تورم گردنه رحم، پولیپ، فیبروم، هموفیلی، عدم تعادل هورمونی، رقیق کننده های خون و کیست اشاره کرد. هم چنین ممکن است برخی از خانم ها به خاطر استفاده از (IUD) با این مشکل مواجه شوند. بد نیست یادآوری کنیم که پریود شدید در خانم های مسن ممکن است نشانه سرطان رحم باشد.
- قاعدگی طولانی : بیماری‌هایی همانندمانند کم خونی، کم کاری غده تیرویید، فیبروم، کیست، بارداری خارج از رحم و سرطان رحم باعث بروز این حالت هستند. البته استفاده از (IUD) نیز ممکن است در برخی خانم ها منجر به این وضعیت گردد.
- قاعدگی نامنظم : عواملی همانند بارداری، استرس، رژیم‌غذایی، ورزش، قرص‌های ضدبارداری، مصرف الکل، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، یائسگی و مصرف دارو می تواند در این بروز این شرایط دخیل باشد.
- لکهبینی : لکهبینی که برخی زنان با آن مواجهند می‌تواند به خاطر مصرف قرص های ضد بارداری، بارداری خارج از رحم، عفونت واژن، فیبروم، پولیت، فقدان موقتی استروژن هنگام تخمک گذاری یا فقدان تخمک گذاری روی دهد.
- قطع قاعدگی : در ایجاد این حالت عوامل مختلفی دخیل هستند. از جمله می توان به ورزش بیش از حد، اختلالات تیروئیدی، فشار روحی و استرس، مصرف داروهای آرامش بخش، پرخوری، خام خواری، اختلال در ترشحات غدد داخلی، سندرم تخمدان پلی کیستیک و چربی بدنی کم اشاره کرد. البته قطع مصرف قرص ضد بارداری نیز ممکن است به بروز این مشکل منجر شود.
- خونریزی بعد از یائسگی : عفونت، خشکی رحم، نازک شدن دیواره رحم و پولیپ می توانند باعث خونریزی پس از یائسگی شوند. البته این امر ممکن است نشانه سرطان رحم نیز باشد.
بیشتر بخوانید : علت های رایج عقب افتادن پریود
توصیه های طب سنتی برای کاهش درد عادت ماهیانه
- برای کاهش دردهای زیرشکم باید چهار تا پنج روز قبل از شروع عادت ماهانه، روزانه دو نوبت به طور موضعی روغن بابونه را زیر ناف خود ماساژ ملایم دهید، اما انجام این کار در دوران عادت ماهانه توصیه نمی‌شود.
- ماساژ زیر ناف با روغن زنجبیل در اوقاتی که خونریزی طبیعی و همراه با درد است، در کاهش علائم قاعدگی موثر است.
- یک دوم قاشق غذاخوری سنبل‌الطیب، یک قاشق مرباخوری گلگاوزبان و یک قاشق مرباخوری بادرنجبویه را با هم مخلوط و دم کرده و در فواصل دو دوره یا در ایام عادت ماهانه میل کنید. این نوشیدنی باعث کاهش استرس، خشم و دردهای قاعدگی می‌شود.
- مصرف روزانه یک لیوان چای دارچین همراه با صبحانه تاثیر بسیار زیادی روی آرامش و کاهش درد قاعدگی می‌گذارد.
- افرادی که مزاج سرد و خشک یا گرم و خشک دارند، بیشتر دچار درد و اختلال‌های دوران قاعدگی می‌شوند که با اصلاح مزاج، میزان دردها کاهش می‌یابد. برای مثال افرادی که مزاج گرم و خشک دارند، می‌توانند با مصرف دم کرده ترکیبات زیره و انیسون از اثرات ضداسپاسم و ضددرد آن بهره ببرند. افرادی که مزاج سرد و خشک دارند هم می‌توانند با مصرف دمنوش گلگاوزبان درد خود را کاهش دهند.
- خوردن غذاهایی با طبع سرد مثل ماست یا کاهو ممکن است درد شکم را در قاعدگی افزایش دهد. درمقابل آن، خوردن خوراکی‌های به اصطلاح گرم مانند خرما یا نان‌های سبوس‌دار مانند نان جو می‌تواند دردها را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد.
- زنجبیل در بهبود درد قاعدگی مانند اسیدفولیک و ایبوپروفن عمل می‌کند! اگر هم به طعم آن علاقه‌ای ندارید، می‌توانید از کپسول‌های زنجبیل استفاده کنید.
- دمکرده بابونه، سنبل‌الطیب، گلگاوزبان، تمشک و سرخ‌ولیک در کاهش درد عادت‌ماهانه و ایجاد آرامش بسیار موثر هستند. هریک از این دمکرده‌ها را می‌توانید به‌صورت جداگانه یا مخلوط تهیه کنید و به دلخواه در زمان عادت ماهانه مصرف کنید.
- از عرق رازیانه و بومادران استفاده کنید، به‌خصوص اگر درد همراه با خونریزی زیاد باشد باید از هفت روز قبل، صبح‌ها یک استکان عرق رازیانه رقیق شده با آب و یک استکان عرق بومادران رقیق شده با آب میل کنید. در روزهای دوم و سوم عادت ماهانه هم می‌توانید این کار را ادامه دهید.
- اگر پیش از آغاز خونریزی احساس درد می‌کنید، سه قاشق غذاخوری زرشک پلویی را در یک لیوان آب به مدت یک دقیقه جوشانده و محلول صاف شده آن را پس از ۱۰دقیقه دم کردن، میل کنید. بعد از ۱۰ساعت هم می‌توانید بار دیگر از این محلول بنوشید.
- افرادی که خونریزی‌شان به صورت لکهبینی است، می‌توانند برای کاهش درد خود از دمکرده گلگاوزبان استفاده کنند. برای این منظور باید ۱۰گرم گلگاوزبان را به همراه یک عدد لیمو عمانی و دو لیوان آب بجوشانید تا زمانی که تنها یک لیوان از محلول باقی بماند، سپس آن را از صافی رد کرده و بنوشید.
مواردی در تاخیر پریود که نیازمند درمان دارویی است
با این حال، در برخی موارد، عقب افتادگی ماهانه ممکن است با بیماری های جدی مرتبط باشند که به درمان پزشکی نیاز دارند . این به این معنا نیست که باید نگران و یا منفی فکر کنید. در عوض، به دنبال کمک حرفه ای برای مقابله با این باشید:
- عفونت ها و بیماری ها : برخی بیماری های شایع مثل آنفولانزا، سینوزیت ،ورم لوزه می توانند چرخه قاعدگی را مختل کنند ، به خصوص اگر در حالمصرف دارو برای درمان آن ها هستید.
- تیروئید : غدهتیروئید پرکار یا کم کار می تواند موجب عدم تعادل زیادی از جمله تاخیر عادت ماهانه شود ، باید معاینه کنید تا بفهمید چه نوع درمانی نیاز دارید ، از قبیل:دارو، مصرف ید، یا حتی برداشتن غده.
- سندرم تخمدان پلی کیستیک ( PCOS ) : این یک بیماری غدد درون ریز است که با اختلالات چرخه قاعدگی و تشکیلکیست تخمدان مشخص می شود. این بیماری می تواند منجر به بروز نازایی در موارد پیشرفته یا درمان نشده شود. برای درمان این سندرم، متخصصان توصیه می کنند در صورت لزوم یک زندگی سالم تر و کاهش وزن داشته باشید . آماده سازی هورمونی خاص نیز بسته به اینکه زن می خواهد در آینده حامله شود یا نه ، تجویز می شود. اگر دوره ماهانه تا پنج روز تاخیر داشته باشد ، نباید نگران باشید چون بدن انسان چندان دقیق نیست. با این حال، تاخیر طولانی تر می تواند نشانه هایی از اختلال و یا مشکل باشد.
بیشتر بخوانید: ۸ دلیل عقب افتادن پریود و قاعدگی نامنظم
برای پریود از چه چیزهایی باید استفاده کنید؟
پد بهداشتی : پد (pad) یا نوار بهداشتی از پنبه تهیه شده و لایه پلاستیک زیر آن از تماس خون با لباس‌زیر جلوگیری می‌کند. زیر آن‌هم چسب وجود دارد که باعث نگهداری آن می‌شود. بااین‌حال از هر مارکی که استفاده کنید فرقی ندارد باید حداقل هر چهار ساعت یک‌بار آن را تعویض کنید، اگر پریودتان سنگین باشد بهتر است زودتر تعویض شود. در روزهای آخر دوره پریود خود می‌توانید از پدهای باریک و نازک استفاده کنید که در زیر لباس چندان هم به چشم نمی‌آیند.
فواید استفاده از پد بهداشتی:
- استفاده از پد بهداشتی آسان است و از روی لباستان دیده نمی‌شود.
- استفاده از پد بهداشتی باعث می‌شود که بدانید در ماه چقدر خونریزی خواهید داشت و دراین‌باره اطلاعات داشته باشید.
تامپون : برخی از دختران در استفاده از تامپون (tampon) نگران هستند زیرا می‌ترسند به پرده بکارتشان آسیب برساند. اما نباید دراین‌باره نگران باشید زیرا باکرگی به معنای نداشتن رابطه جنسی است نه داشتن غشای باریک که به‌اصطلاح پرده بکارت نامیده می‌شود. زیرا در حالت عادی در وسط آن غشا یک مجرای باریک وجود دارد که خون عادت ماهیانه از آن خارج می‌شود. بنابراین تامپون نمی‌تواند پرده را از بین ببرد اما ممکن است کمی کشیدگی ایجاد کند.
تامپون همان پد بهداشتی است اما کمی فشرده‌تر است و می‌تواند در درون مجرای واژن قرار بگیرد. بنابراین می‌توانید با دست یا اپلیکاتور آن را قرار دهید. ماهیچه‌های واژن تامپون را نگه داشته بنابراین نه می‌افتد و نه مشخص می‌شود. اگر ماهیچه‌های واژن را منقبض کنید نمی‌توانید تامپون را قرار دهید بنابراین بهتر است خود را ریلکس کنید. بهتر است در اوایل استفاده از تامپون از تامپون‌های مینی استفاده کنید.
اگر آن را درست در جای خود قرار دهید اصلاً در بدنتان احساس نمی‌شود بنابراین احساس ناراحتی نخواهید داشت. اگر احساس ناراحتی داشتید آن را خارج نموده و دوباره در جای خود قرار دهید. تامپون همانند پد باید هر سه چهار ساعت یک‌بار تعویض شود، حتی اگر خونریزی بیشتر باشد باید زودتر تعویض کنید. می‌توانید تامپون را در فاضلاب بیندازید اما بهتر است از سطل زباله استفاده شود.
فواید استفاده از تامپون:
- می‌توانید شنا کنید
- مانند پد بهداشتی زود بو نمی‌گیرد
- هیچ‌کس متوجه نمی‌شود تامپون پوشیده‌اید. درحالی‌که گاهی اوقات پد بهداشتی مشخص است
- حمل‌ونقل تامپون راحت‌تر است و در کیف جا می‌شود
فنجان قاعدگی
فنجان قاعدگی (menstrual cup) یک وسیله بهداشتی جدید است که بسیاری از زنان درباره آن چیزی نشنیده‌اند. این وسیله از پلاستیک سیلیکونی تهیه شده است. می‌توانید آن را به سمت واژن هل دهید تا به دیواره‌های واژن بچسبد. هرچند ساعت یک‌بار باید آن را خارج کنید، برای این کار با انگشت اشاره آن را به سمت بیرون بکشید و درنهایت خارج کنید. می‌توانید در دستشویی آن را خارج کرده و بشویید یا با دستمال‌کاغذی پاک کنید و دوباره استفاده نمایید. اگر پرده بکارت دارید ممکن است همانند تامپون در استفاده از آن دچار مشکل شوید بنابراین باید دقت کنید.
فواید استفاده از فنجان قاعدگی:
- بیشتر از تامپون خون جمع می‌کند بنابراین باید کمتر آن را تعویض کنید
- بدون بو است
- هیچ‌کس متوجه آن نمی‌شود، بنابراین در هنگام پوشیدن لباس‌های تنگ و حین ورزش مناسب است
- ازآنجایی‌که می‌توانید آن را مجدداً استفاده کنید لازم این است با خودتان تامپون داشته باشید
- ازلحاظ محیط‌زیستی به‌صرفه است زیرا دیگر پد یا تامپون وارد چرخه محیط‌زیست نخواهد شد