خطرات قرص سایتوتک
قرص سایتوتک (Cytotec) که نام علمی آن میزوپروستول (Misoprostol) است، یکی از داروهای شناخته‌شده‌ای است که در زمینه درمان زخم معده، پیشگیری از زخم ناشی از داروهای ضدالتهابی و در برخی موارد برای ایجاد انقباض رحم و سقط جنین مورد استفاده قرار می‌گیرد. با اینکه این دارو در مصارف پزشکی تحت نظارت پزشک ایمن است، اما استفاده خودسرانه یا غیرمجاز آن برای سقط جنین، می‌تواند عواقب جدی و حتی مرگبار به دنبال داشته باشد.
در سال‌های اخیر، گزارش‌های متعددی از زنان در سراسر جهان منتشر شده که بدون مشورت با پزشک از سایتوتک برای خاتمه بارداری استفاده کرده‌اند و دچار عوارض شدید جسمی و روانی شده‌اند. در این مقاله به بررسی مهم‌ترین خطرات قرص سایتوتک می‌پردازیم و توضیح می‌دهیم که چرا مصرف خودسرانه آن می‌تواند خطرناک باشد.
سایتوتک چیست و چگونه عمل می‌کند؟
سایتوتک یک داروی حاوی میزوپروستول است که در اصل برای پیشگیری از زخم معده ناشی از داروهای NSAID تولید شده بود. اما بعدها مشخص شد که این دارو می‌تواند با تحریک عضلات رحم، موجب انقباض و باز شدن دهانه رحم شود. به همین دلیل، از آن در حوزه زنان و زایمان برای القای زایمان یا سقط جنین در شرایط پزشکی خاص استفاده می‌شود.
این دارو با اتصال به گیرنده‌های پروستاگلاندینی در رحم، باعث افزایش انقباضات می‌شود. در صورت مصرف دوز بالا یا ترکیب آن با داروی دیگر (مثل میفپریستون)، می‌تواند منجر به خروج جنین از رحم شود. اما استفاده بدون تجویز پزشک ممکن است کنترل نشده و خطرناک باشد.
خطرات مصرف خودسرانه قرص سایتوتک
مصرف سایتوتک بدون نظارت پزشکی می‌تواند منجر به عوارض مختلفی شود که شدت آن‌ها به دوز، زمان مصرف، وضعیت رحم و سن بارداری بستگی دارد. مهم‌ترین خطرات عبارت‌اند از:
۱. خونریزی شدید رحم
یکی از شایع‌ترین و خطرناک‌ترین عوارض قرص سایتوتک، خونریزی شدید است.
در صورتی که رحم به‌طور کامل تخلیه نشود، خونریزی ممکن است ساعت‌ها یا روزها ادامه پیدا کند. برخی زنان گزارش داده‌اند که پس از مصرف سایتوتک، دچار خونریزی غیرقابل‌کنترل و کم‌خونی شدید شده‌اند.
در شرایط حاد، این وضعیت می‌تواند به شوک ناشی از خونریزی و حتی مرگ منجر شود.
۲. سقط ناقص یا باقی ماندن بافت جنینی
اگر دوز مصرفی دقیق نباشد، ممکن است سقط به‌صورت ناقص انجام شود و بخشی از بافت جنینی در رحم باقی بماند. این وضعیت، یکی از خطرناک‌ترین حالت‌هاست، زیرا می‌تواند باعث عفونت رحم، تب بالا و حتی ناباروری دائمی شود.
در چنین شرایطی معمولاً نیاز به کورتاژ پزشکی یا جراحی برای تخلیه کامل رحم است.
۳. عفونت رحم و اندام‌های تناسلی
یکی از خطرات پنهان مصرف سایتوتک در محیط غیربهداشتی یا بدون نظارت پزشک، عفونت رحم است. هنگامی که بقایای بافت جنینی در رحم باقی بمانند یا واژن به شکل غیر‌استریل لمس شود، میکروب‌ها به سرعت وارد رحم می‌شوند و منجر به عفونت شدید لگنی (PID) یا سپسیس (عفونت خون) می‌گردند.
این عفونت می‌تواند با علائمی چون تب بالا، بوی بد ترشحات، درد لگنی و ضعف همراه باشد.
۴. دردهای شدید شکمی
سایتوتک موجب انقباضات شدید رحم می‌شود که در برخی موارد درد آن بسیار طاقت‌فرساست. این درد می‌تواند چندین ساعت ادامه داشته باشد و حتی با مصرف مسکن نیز کاهش نیابد. در صورت مصرف خودسرانه، نبود نظارت پزشکی باعث می‌شود زن نداند آیا درد طبیعی است یا نشانه خطر.
۵. پارگی رحم
در زنان با سابقه سزارین یا جراحی‌های رحمی، مصرف سایتوتک ممکن است باعث پارگی رحم (Uterine Rupture) شود. این اتفاق به دلیل فشار بیش از حد بر دیواره رحم رخ می‌دهد و می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد. در چنین شرایطی، معمولاً بیمار نیاز به جراحی فوری و گاهی هیسترکتومی (برداشتن رحم) دارد.
۶. تب، لرز و واکنش‌های سیستمیک
میزوپروستول ممکن است باعث افزایش دمای بدن، لرز و تهوع شود. اگر تب بیش از ۳۸٫۵ درجه باشد یا بیش از ۲۴ ساعت ادامه پیدا کند، احتمال عفونت سیستمیک یا سپسیس وجود دارد که نیاز به بستری فوری دارد.
۷. آسیب به دستگاه گوارش
در حالی‌که سایتوتک در دوز پایین برای محافظت از معده تجویز می‌شود، مصرف آن در دوزهای بالا (برای سقط) ممکن است باعث اسهال شدید، تهوع، استفراغ و گرفتگی معده شود. از دست دادن آب بدن (دهیدراتاسیون) در این شرایط می‌تواند خطرناک باشد.
خطرات روانی و عاطفی پس از مصرف سایتوتک
سقط جنین، چه به روش دارویی و چه جراحی، می‌تواند پیامدهای روانی قابل‌توجهی به‌جا بگذارد. زنانی که بدون مشورت با پزشک از سایتوتک استفاده می‌کنند، معمولاً در شرایط استرس‌زا و اضطراب‌زا قرار دارند. پس از مصرف نیز ممکن است دچار احساس گناه، افسردگی، اضطراب یا کابوس شوند.
بدون حمایت روانی مناسب، این مشکلات می‌توانند منجر به افسردگی طولانی‌مدت یا مشکلات در روابط زناشویی شوند.
خطرات مصرف سایتوتک در بارداری‌های پیشرفته
هرچه بارداری پیشرفته‌تر باشد، خطرات سایتوتک بیشتر می‌شود.
در سه‌ماهه دوم، خطر خونریزی مرگبار، پارگی رحم و عفونت بسیار بالاست. همچنین ممکن است جنین به‌طور کامل دفع نشود و نیاز به جراحی فوری باشد.
در این شرایط، استفاده از سایتوتک فقط باید در بیمارستان و با تجویز متخصص زنان انجام شود.
خطرات مصرف سایتوتک در بارداری خارج رحمی
در بارداری خارج رحمی، جنین در لوله فالوپ یا نواحی دیگر رشد می‌کند. سایتوتک در این حالت هیچ تأثیری بر خاتمه بارداری ندارد و حتی می‌تواند خطرناک باشد، زیرا تأخیر در تشخیص باعث پارگی لوله فالوپ و خونریزی داخلی شدید می‌شود.
بنابراین پیش از مصرف هر دارویی برای سقط، باید با سونوگرافی وضعیت بارداری بررسی شود.
تشخیص مسمومیت یا عوارض سایتوتک
در صورت مصرف بیش از حد یا اشتباه دارو، ممکن است علائم زیر دیده شود:
- تهوع و استفراغ شدید
- اسهال شدید
- تب بالا
- خونریزی غیرقابل‌کنترل
- ضعف شدید یا بیهوشی
در این وضعیت باید بیمار فوراً به اورژانس منتقل شود. درمان معمول شامل سرم‌درمانی، کنترل خونریزی و درمان عفونت است.
نحوه مصرف ایمن سایتوتک تحت نظارت پزشک
در شرایطی که سقط جنین به دلایل پزشکی ضروری باشد (مثلاً توقف رشد جنین یا خطر برای جان مادر)، پزشک ممکن است از سایتوتک به‌صورت کنترل‌شده استفاده کند. در این حالت:
- دوز دقیق بر اساس هفته بارداری تنظیم می‌شود.
- بیمار در محیط بیمارستان تحت نظر قرار می‌گیرد.
- داروهای مکمل مانند میفپریستون تجویز می‌شوند.
- در صورت نیاز، مراقبت پس از سقط (سونوگرافی یا داروهای پاک‌کننده رحم) انجام می‌گیرد.
بنابراین، تفاوت میان مصرف پزشکی و مصرف خودسرانه، در کنترل و نظارت دقیق نهفته است.
تأثیر سایتوتک بر باروری آینده
در اغلب موارد، در صورت مصرف صحیح و تحت نظر پزشک، باروری آسیب نمی‌بیند. اما مصرف خودسرانه یا استفاده از داروی تقلبی می‌تواند منجر به التهاب و چسبندگی رحم شود. این عوارض ممکن است موجب ناباروری، بارداری‌های پرخطر یا سقط مکرر در آینده شوند.
سایتوتک تقلبی؛ خطری پنهان
در بسیاری از کشورها، فروش غیرقانونی قرص سایتوتک رواج دارد و داروهای تقلبی یا تاریخ‌گذشته به‌وفور در بازار سیاه دیده می‌شوند. این قرص‌ها معمولاً بدون بسته‌بندی رسمی و فاقد تأییدیه وزارت بهداشت هستند و ممکن است حاوی مواد خطرناک یا دوز اشتباه باشند. مصرف این داروها می‌تواند مرگبار باشد.
خطرات مصرف سایتوتک بدون تشخیص پزشک
پیش از مصرف هر دارویی برای سقط، باید علت و وضعیت بارداری بررسی شود. بسیاری از زنان بدون دانستن اینکه بارداری خارج‌رحمی دارند، سایتوتک مصرف می‌کنند و جان خود را به خطر می‌اندازند.
بنابراین، هرگونه تصمیم برای سقط باید فقط با مشاوره پزشک متخصص زنان و زایمان گرفته شود.
